Havayoluyla yolcu taşımacılığı uçak icat olduğundan beri istikrarlı bir şekilde büyüyen bir sektördü. Ama her şey Covid-19 salgınıyla altüst oldu ve havacılık sektörü zorlu bir sürece girdi. Bu ay uçakla yaptığım seyahatlerde yolcu doluluğunu %50-%60 gibi müşahade ettim. Amerikan Havayolları’nın kar etmesi için ortalama %92 doluluk oranı yakalaması gerektiği düşünülürse daha alacak çok yol olduğunu söylemek yanlış olmaz. Pandemi bitince herşey eski seviyesine geri döner mi, dönse bile ne zaman döner kestirmek zor.

Havacılık sektörü yaşadığımız pandemiye adapte olmaya çalışıyor. Yolcuların seyahat esnasında virüs kapmayacaklarına dair güvenin arttırılması için zeminlerde, duvarlarda ve bekleme koltuklarında 1.5 metre sosyal mesafe kuralını hatırlaran yapışkanlı ilanlar, uçağın içinde devamlı maske takılma zorunluluğu, ücretsiz verilen hijyen setleri var. Alınan tüm bu önlemler yolcu sayısını arttırıyor belki ama henüz tam itimat sağlanmış değil.

Peki yolcu güveni tamamıyla geri gelse bile havacılık sektörü eski karlı ve ihtişamlı günlerine geri dönebilir mi? Bu konuda bazı çekincelerim var çünkü salgın süreci başka bir sosyolojik olguya sebep olma yolunda: Seyahat alışkanlıklarının değişmesi. Bunlar şöyle sıralanabilir:

• Büyük şirketlerin pandemi sürecinde yaptıkları araştırmalara göre iş seyahatlerinin %60’ı “gereksiz”. O yüzden şirketler artık çok gerekli olmadığı ve masrafları müşteri tarafından karşılanmadığı sürece elemanlarının uçmasını istemiyorlar. Nitekim uçakla iş seyahati yapanların sayısında dramatik bir düşüş var. Uçakla iş seyahati yapanların sayısı toplam yolcu sayısının sadece %12’sini oluşturmasına rağmen toplam karın %75’ini sağlıyor. Kalan %88’lik kesim ise sadece uçağı dolduruyor. Bu yüzden havayolu şirketleri karlılık modellerini değiştirmek zorunda kalabilir.
• Sosyal mesafe, karantina şartları ve sokağa çıkma yasakları sebepleriyle şirketler Zoom, Teams, Skype ve Webex gibi internet üzerinden canlı ve görüntülü görüşme imkanı sağlayan programlar kullanmaya başladılar. Bu uygulamalar hem iş dünyasında kabul gördü hem de yaygınlaşıp standard oldu.
• Artık görmek ve gezmek istediğiniz şehri, ülkeyi ve güzelliklerini oturduğunuz koltuktan, 8K yüksek çözünürlüklü televizyonunuz ile hiç rahatınızı bozmadan ve neredeyse bedavaya görebilirsiniz. Hatta keyif seviyenizi VR (Sanal Gerçek) aleti kullanarak 3 boyutlu olarak daha da arttırmanız mümkün.
• Sevdiklerini görmek isteyenler akıllı telefonlarındaki görüntülü görüşme uygulamalarını kullanarak bunu istedikleri zaman yapabiliyorlar. Elbetteki sanal görüşmek ile yüz yüze görüşmek bir değil. Ama artık yılda 3-4 defa seyahat yerine 1-2 defa seyahat ile idare edebilmek mümkün.

Sosyal ve ekonomik dengeler bir anda bozulmadığı gibi bir anda da düzelmiyor. Nitekim havayolu şirketleri Covid-19 öncesi trafiğe dönüşün 2023’ü bulacağını tahmin ediyor. Daha hızlısı icat edilmediği sürece süratli ve güvenli seyahat etmek için uçak hala en iyi seçenek. Bu yüzden güçlü ve yaygın havayolu taşımacılığının bir an önce eski haline dönmesi hepimiz için şart.