Kitap, 2021 Eylül ayında yayınlandı. BM'nin kuruluşunu ve yaşadığı sorunları özetle anlatmaya çalışmış. Kritik sorular soruyor. Yapısal reform ihtiyacından bahsediyor. BM bu haliyle bir sonraki dünya savaşını engelleyemez diyor. Salgın döneminde ülkelerin BM yapısını değiştirmek için bir fırsat yakaladığını söylüyor. Yeni BM modelinin nasıl olması gerektiğini anlatıyor.

Özetle:
Dünyada en fazla ihtiyaç duyulan konuların başında adalet geliyor. Küresel adaleti tesis etmekle yükümlü kurumlar bu görevi yapmıyor, yapamıyor.

BM'de veto hakkına sahip beş ülke çıkarlarına hizmet eden Güvenlik Konseyi var. Ne adil, ne şeffaf, ne de hesap verebilir bir kurum.

Bu beş daimi üye Amerika, Rusya, Çin, Fransa ve İngiltere. Temsilde adalet yok.

Dünya nüfusunun dörtte üçü etkisiz ve yetkisiz.

Bu ülkelerin toplam nüfusu 1.5+0.07+0.35+0.06+0.20 = 2.18 milyar

Almanya ve Japonya

Birleşmiş Milletler II. Dünya Savaşı sonrası 1945 yılında küresel barışın teminatı olarak 51 imzacı devlet tarafından kuruldu. Bugün 193 üyesi var. Artık tüm dünyanın katıldığı bir örgüt. Ancak yaşanan olaylara bakıldığında BM, Bosna-Hersek, Afganistan, Irak, Libya ve Suriye'de yaşananları izledi.

BM, uluslararası terörizm, düzensiz göç, açlık, kıtlık, iklim değişikliği ve küresel salgın gibi sorunlara cevap bulamıyor.

Fransa, İngiltere ve Rusya gibi daimi üyelerin BM'ye katkısı zamanla azaldı. Almanya ve Japonya'nın arttı.

Artık BM, daha etkin, caydırıcı ve küresel adaleti tesis edecek şekilde yeniden yapılandırılmalı.

BM küresel bir kurumdur ve küresel sorunlara çözüm arayışının merkezi olmalıdır.

Temsilde adalet yok

Güvenlik konseyinde Avrupa'dan iki ülke var. Güney Amerika (600 milyon nüfus) ve Afrika (1.2 milyar)'dan temsilci yok.

Temsilde Hristiyan nüfusa sahip 4 ülke var iken müslüman tek ülke yok. Müslüman nüfusu 1.5 milyar. İslam İşbirliği Teşkilatı, BM'den sonra en büyük ikinci teşkilattır ancak etkisizdir.

Hindistan, Brezilya, Endonezya ve Pakistan dünya nüfusunun 4'te birine sahiptir ama hiçbiri Güvenlik Konseyinde temsil edilmemektedir.

1945 yılında daimi üyeler dünya nüfusunun %60'ını ifade ediyordu. Şimdi 4'te birini.

Daimi üyeler veto haklarını istedikleri gibi kullanıyorlar. Çoğu zaman da tehdit olarak kullanıyorlar ve bazı teklifler BM'ye bile gelmiyor.

BM bütçesinin %42'si daimi ülkeler tarafından karşılanmaktadır. %58 ise diğer üyelerden. ABD %22'lik katkı yapmaktadır.

Çözüme ekonomik, askeri, toplumsal, kültürel açılardan bakmak gerekiyor.

Amerika BM kararına rağmen Kudüs'ü İsrail'in başkenti olarak tanıdı.

Amerika kendi operasyonlarını BM nezdinde meşrulaştırmaya çalıştı hatta bazen çıkan kararlara da uymadı.

2003 yılında Irak savaşında yaşananlar buna güzel bir örnek. Amerika Irak işgalini meşrulaştırmak için BM'ye başvurdu. Bunlar kitle imha silahı taşıyor dedi. Ancak onay çıkmadı. Buna rağmen Irak'a girdi. Yıllar sonra Pardon kitle imha silahı yokmuş dedi.

Reform yapılacaksa önce Güvenlik Konseyi ve Genel Kurul arasındaki ilişkiden başlanmalıdır. Güvenlik Konseyi, Genel Kurul'dan bağımsız olamaz.

Dünya Beşten Büyüktür

Veto yetkisi kaldırılmalı ve dönüşümlü üye modeline geçilmelidir. Veto yetkisi kaldırılmadan reform yapılamaz. Ülkeler hep kendi çıkarları doğrultusunda veto yetkisi kullanmışlardır.

Şimdiye kadar 2446 tasarıdan 249'u veto edilmiş. 112 Rusya, 81 Amerika, 29 İngiltere, 16 Fransa, 11 Çin.

Veto edilen kararlar kritik kararlardır. Ayrıca veto tehdidi ile gündeme gelemeyen birçok konu var.

BM sözleşmesi toplumsal bir sözleşme arayışıdır.

BM Genel Kurul yasama yetkisinde olmalı, Güvenlik Konseyi ise icra heyeti haline dönüştürülmelidir.

Avrupa Uyumu 1815'te Viyana'da kurulmuştur. I. Dünya savaşı sonrası Milletler Cemiyeti ortaya çıkmıştır. Avrupa Uyumuna tepki olarak ortaya çıkmıştır.

I. Dünya Savaşı sonrası Milletler Cemiyeti
II. Dünya Savaşı sonrası BM

Ülkeler açısından 3 ayrı grup var. 5 daimi üye, G-4 ülkeleri ve diğerleri.
G-4 ülkeleri daimi üyelik istiyor. Almanya, Japonya, Brezilya, Hindistan.

Konsensus için Birlik (Uniting for Consensus) grubu var. Türkiye üye. Roma'da 120 ülkenin katılımıyla toplantı yaptı. 130 ülke yaparsa veto yetkisi kaldırılsın kararı alabilir. Bu karar veto edilirse BM'nin meşuiyeti daha çok sorgulanır.

Bugün dünyanın milli gelire göre en fazla yardım eden ülkesi Türkiye.

Suriye, Filistin, Yemen, Afganistan: istikrar yok.

BM'nin değişmesi için geçmişte hazırlanan teklifler ret edildi. Kofi Annan planları boşa çıktı.

Reform, ilkeler üzerinden yapılmalı. Nüfus, gelir gibi parametreler referans alınırsa yanlışa düşülür. Hindistan nüfus üzerinden, Almanya ise gelir üzerinden daimi üye olmak istemektedir.

BM sadece güçlü devletlerin insafına terk edilmemelidir.

-Prof. Dr. Lokman KUZU