Kuzey Afrika’nın iki ülkesi, Tunus ve Cezayir’de hayat pahalılığı, konut yetersizliği ve işsizliğe karşı gençler sokaklara çıktı. Aralık ayında Tunus’ta başlayan sokak çatışmaları, Cezayir’in birçok kentine yayılırken, bu ülkelerle ortak noktaları olan Fas’ın da eylemlerden etkilenebileceği belirtiliyor.

Ekonomik krizle ağırlaşan derin sosyal krizin yaşandığı Magreb ülkelerinde tepkiler sokaklara taştı. Tunus’ta 19 Aralık’tan bu yana grev ve sokak eylemleri var. Olaylar Aralık ayında diplomalı gençlerden biri olan 26 yaşındaki bir Tunuslunun bedenini ateşe vermesi ile alevlendi. Muhamed Bouazizi isimli genç, 4 Ocak günü yaşamını yitirdi. Cezayir'deki olaylarda da 3 genç polisin açtığı ateş sonucu öldü. Tunus ve Cezayir'de yüzlerce gencin gözaltında olduğu belirtiliyor.  

İŞSİZLİĞİ PROTESTO YÖNTEMİ OLARAK İNTİHAR

23 yıldır iktidarda olan Zine El Abidin Bin Ali’nin ülkesi Tunus’ta işsizlik resmi rakamlara göre yüzde 14 ancak gerçek rakamların yüzde 20’nin üzerinde olduğu belirtiliyor. Bir yandan derin bir ekonomik kriz yaşanırken diğer yandan siyasi elit kesimin yolsuzlukları gençleri sokaklara çıkardı. Eylemler özellikle 2008 yılından bu yana Tunus, Cezayir ve Fas’ta yaşanıyor ancak son eylemler kapsamı itibariyle yeni bir boyut kazandı. Sendikalar yeniden grev kararları alırken, ülkenin merkezi, güneyi ve batısında yeni intihar girişimleri olduğuna dair haberler geliyor.

22 Aralık günü de Houcine Neji isimli bir kişi “işsizlik sefaletini” protesto etmek için elektrik hattına asılarak hayatına son verdi. Son olarak 52 yaşındaki, 4 çocuk babası bir işsiz ülkenin merkez doğusundaki Chebba kentinde kendisini ağaca astı.

Ancak çaresizlik içindeki sebze satıcısı diplomalı genç Muhamed Bouazizi’nin kendini yakma eylemi Tunus’ta gençliğin sembolü haline geldi. Bugüne kadar görülmemiş düzeyde eylemler dalgalar halinde ülke geneline yayıldı. Ülkenin merkezinde iki sivil, polisler tarafından “meşru savunma” adı altında katledildi. Ülkenin merkez güneyindeki Sidiz Bouzid ve Bouziane’dan, kuzeydeki başkent Tunus ile turistik Sousse kentine kadar eylemler yayıldı.

GÖZALTILAR

Eylemler sonucunda bir rap şarkıcısı ve iki blogcu polis tarafından gözaltına alındı. Bloglar ve sosyal ağlar, tepkili binlerce gencin öncelikli buluşma alanları haline geldi. Uluslar arası İnsan Hakları Federasyonu’nun (FIDH) Tunuslu Başkanı Souhayr Belhassen, “Çok sayıda kişi gözaltına alındı ama elimizde net bir rakam yok” dedi. Sınır Tanımayan Gazeteciler Örgütü (RSF) ise çok sayıda blogcuya ulaşılamadığını belirterek endişelerini dile getirdi. RSF, bu gözaltıların Tunus resmi internet sitelerine saldırı düzenleyen Anonymous hareketi ile ilgili olabileceğini belirtti.

CEZAYİR’DE GENÇLER SOKAKLARA İNDİ

Tunus’taki eylemler üç hafta sonra bu kez Cezayir’e sıçradı. Eylemler internet gibi iletişim olanaklarının da yardımı ile neredeyse ülkenin her yanına dağıldı. Devlet Başkanı Abdulaziz Buteflika’nın üçüncü göreve süresinin dolmasına az kalırken sokaklara çıkan gençler “kötü yaşam” koşullarını protesto ediyor. Buteflika, 2003 yılındaki depremden bu yana yetersiz olan konut ihtiyacını gidermek için 2009 yılında bir milyon konut inşa etme sözü vermişti. Ancak başkentte sadece 10 bin konut tamamlanarak teslim edildi. Ülkenin nüfusu da 1962’deki bağımsızlıktan bu yana üçe katlandı (35,6 milyon).

ŞAMPİYONA MAÇLARI İPTAL OLDU

Aralık ayı sonunda başkent Cezayir’in birçok mahallesinde üç gün boyunca güvenlik güçleri ile gençler arasında çatışmalar yaşandı. 5 Ocak günü fiyat artışlarına karşı Cezayir’in Bab El Oued mahallesinde sokağa çıkan gençler ile polisler arasında yeniden çatışmalar yaşandı. 6 Ocak’ta Cezayir’in birçok mahallesi ile Kabylie (Berberi) bölgesindeki Bejaia ve Boumerdes kentlerinde eylemciler yolları trafiğe kapadı. Bejaia yakınındaki Akbou mahkemesi ateşe verildi. Constantin’in de birçok mahallesinde eylemler gerçekleşti. 7 Ocak günü de başkent ve ülkenin doğusunda birçok eylem gerçekleşirken, Cezayir Futbol Federasyonu şampiyona maçlarını olası olaylara karşı erteledi.

Ülkede un ve yağın fiyatı son aylarda ikiye katlanarak rekor bir düzeye çıktı. Şekerin kilosu birkaç ay önce 70 dinar iken, bugün 150 dinara çıktı. Cezayir’deki işsizlik oranı resmi rakamlara göre yüzde 10, bağımsız kaynaklara göre ise yüzde 25 dolayında. Ülkedeki eylemler 1988’de açlığa karşı gerçekleşen isyana da benzetiliyor. Bu protesto eylemleri 1990’lı yıllarda İslamcı isyana yol açmıştı.

SIRADA FAS ve LİBYA VAR

Tunus ve Cezayir’in, Fas ile de ortak yanları var. Her üç ülkenin ekonomisi de gençlere perspektif sunmuyor. Diplomalı gençler de sıklıkla iş pazarına giremiyorlar. İnternet boyutu da eklendiğinde eylemlerin Libya ve Fas’a da bulaşabileceği belirtiliyor.

ANF