Anayasa değişiklik paketi evet oyu alırsa neler değişecek?

Yüksek Mahkeme, paketin, Anayasa Mahkemesi ve Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu'na (HSYK) üye seçimini düzenleyen bazı hükümlerini anayasaya aykırı buldu. Mahkeme, Cumhurbaşkanı'nın HSYK'ya iktisat siyasal bilim dallarıyla üst kademe yöneticileri arasından üye seçmesine ilişkin ibarelerin iptaline karar verdi. HSYK'ya yalnızca hukukçu akademisyenler ve avukatlar arasından seçim yapılabilecek. Maddenin yeni haline göre, Cumhurbaşkanı HSYK'ya 4 üyeyi hukukçu akademisyenler ile avukatlar arasından doğrudan seçebilecek.

Anayasa Mahkemesi ve HSYK'ya üye seçilmesini düzenleyen maddede üye seçecek Yargıtay, Danıştay, Askeri Yargıtay, Askeri Yüksek İdare Mahkemesi, Sayıştay, YÖK ve Baro başkanlarının gönderecekleri üyeler için yapacakları seçimlerde 'her üyenin ancak bir aday için oy kullanabilmesine ilişkin ibare' de iptal edildi. İptal edilen hükme göre, HSYK'ya üye seçecek Danıştay, Yargıtay, Adalet Akademisi ile adli ve idari yargı hakim ve savcıları her aday için ayrı ayrı oy verebilecek. Anayasa Mahkemesi ve HSYK'nın asıl maddelerinde iptal edilen ibarelerin geçici maddelerdeki yollamaları da iptal edildi.

CHP ise pakette esasla ilgili bölümde Anayasa Mahkemesi'nin yapısı ile HSYK'nın yapısını düzenleyen iki maddenin iptalini istemişti.

PAKETLE DEĞİŞECEK OLANLAR

TBMM Genel Kurulu'nda 336 milletvekilinin oyuyla yasalaşan 27 maddelik paket, pozitif eşitlikten kişisel verilerin korunması, seyahat hürriyetinden memura toplu sözleşme hakkına ve grev yasaklarının kaldırılmasından Anayasa Mahkemesi ve HSYK'nın yapısına kadar pek çok önemli değişiklik getiriyor. Paketten düşen tek madde ise Siyasi Partilerin kapatılmasına ilişkin 8'nci madde oldu. 8'nci madde nedeniyle teklifin 26'ncı maddesine bağlı Geçici 18'nci madde de yapılan gizli oylamada aldığı 203 kabul oyuyla paketten düştü.

Kadın-erkek eşitliği konusunda alınacak tedbirler, Anayasanın eşitlik ilkesine aykırı olarak yorumlanamayacak. Herkes kendisi ile ilgili kişisel verilerin korunmasını isteme hakkına sahip olacak. Yurt dışına çıkma hürriyeti, ancak suç soruşturması veya kovuşturması nedeniyle ve hakim kararıyla sınırlandırabilecek. Her çocuk, korunma ve bakımdan yararlanma, yüksek yararına açıkça aykırı olmadıkça ana ve babası ile kişisel ve doğrudan ilişki kurma ve sürdürme hakkına sahip olacak. Devlet, her türlü istismara karşı çocukları koruyucu tedbirleri alacak. Aynı iş kolunda birden fazla sendikaya üye olunabilecek.

MEMURA TOPLU SÖZLEŞME

Memurlara ve diğer kamu görevlilerine toplu sözleşme yapma hakkı tanınacak. Toplu sözleşme yapılması sırasında uyuşmazlık çıkması halinde, taraflar Kamu Görevlileri Kuruluna başvurabilecek.

Kurul kararları, kesin ve toplu sözleşme hükmünde olacak. Toplu sözleşme emeklilere de yansıtılacak. Greve katılan işçilerin ve sendikanın kasıtlı veya kusurlu hareketleri sonucu grev uygulanan iş yerinde neden oldukları maddi zarardan sendika sorumlu tutulamayacak. Siyasi amaçlı grev ve lokavt, dayanışma grevi ve lokavtı, genel grev ve lokavt, iş yeri işgali, iş yavaşlatma, verim düşürme ve diğer direnişlere ilişkin yasaklar kaldırılacak.

Kamu Denetçiliği Kurumu (ombudsmanlık) oluşturulacak. Milletvekilliğinin düşürülmesi uygulaması kaldırılacak. TBMM Başkanlık Divanı 2. dönem sonuna kadar görev yapacak.

YAŞ VE HSYK KARARLARINA YARGI YOLU

Yüksek Askeri Şura'nın (YAŞ) terfi işlemleri ile kadrosuzluk nedeniyle emekliye ayırma hariç, her türlü ilişik kesme kararlarına karşı yargı yolu açılacak. Adalet hizmetleri ile savcıların idari görevleri yönünden Adalet Bakanlığınca denetimi, adalet müfettişleri ile hakim ve savcı mesleğinden olan iç denetçiler; araştırma, inceleme ve soruşturma işlemleri ise adalet müfettişlerince yapılacak.

Askeri mahkemeler, asker kişiler tarafından işlenen askeri suçlar ile bunların asker kişiler aleyhine veya askerlik hizmet ve görevleriyle ilgili olarak işledikleri suçlara ait davalara bakmakla görevli olacak. Devletin güvenliğine, anayasal düzene ve düzenin işleyişine karşı suçlara ait davalar, her durumda adliye mahkemelerinde görülecek. Siviller, savaş hali dışında askeri mahkemelerde yargılanamayacak.

ANAYASA MAHKEMESİ VE HSYK YENİDEN YAPILANDIRILACAK

Anayasa Mahkemesi yeniden yapılandırılacak. Halen 11 asıl 4 yedek üyeli Anayasa Mahkemesi, 17 asıl üyeden oluşacak. TBMM, 2 üyeyi, Sayıştay Genel Kurulunun gösterdiği 3'er aday arasından; 1 üyeyi ise baro başkanlarının avukatlar arasından göstereceği 3 aday arasından gizli oyla seçecek. Siyasi partilere ilişkin dava ve başvurulara, iptal ve itiraz davaları ile Yüce Divan sıfatıyla yürütülecek yargılamalara, Genel Kurul bakacak.

Askeri Yargıtay ve Askeri Yüksek İdare Mahkemesi üyeleri için "hakimlik teminatı" geçerli olacak. Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu (HSYK) yeniden yapılandırılacak. HSYK'nın halen 7 olan üye sayısı 22'e, 5 olan yedek üye sayısı ise 12'ye çıkarılacak. HSYK, 3 daire halinde çalışacak. HSYK'nın Başkanı, Adalet Bakanı olmaya devam edecek. Adalet Bakanlığı Müsteşarı'nın kurulda yer alması uygulaması da sürecek. Ekonomik ve Sosyal Konsey anayasa kapsamına alınacak.

12 EYLÜL DARBECİLERİNE YARGI YOLU

Meclis Başkanı, Genelkurmay Başkanı, kuvvet komutanları ile Jandarma Genel Komutanı da görevleriyle ilgili suçlardan dolayı Yüce Divan'da yargılanacak. Yüce Divan kararlarına karşı yeniden inceleme başvurusu yapılabilecek. Genel Kurul'un yeniden inceleme sonucu verdiği kararlar kesin olacak.

12 Eylül dönemindeki Milli Güvenlik Konseyi üyeleri ile bu dönemde kurulan hükümetler ve Danışma Meclisi'nde görev alanların yargılanmasını önleyen geçici 15. maddesi yürürlükten kaldırılacak.

BU GÜNLERE NASIL GELİNDİ?

AK Parti tarafından getirilen anayasa değişikliği paketi, TBMM'de tartışmalı oturumlara neden oldu. AK Parti, paketteki ilk fireyi 8. maddede yaşadı. TBMM Genel Kurulu'nda, anayasa değişikliğine ilişkin 2. turda, siyasi partilerin kapatılmasıyla ilgili 8. madde 327 oy aldı. Öngörülen beşte üç çoğunlukla (330) kabul oyu alamayan 8. madde paketten düştü.

Paket, muhalefetin tüm itirazlarına rağmen TBMM'den geçti. Cumhurbaşkanı Abdullah Gül de anayasa değişikliğine ilişkin paketi onayladı. Bunun üzerine CHP, DSP ve bağımsız milletvekillerinin de imzalarını alarak, Anayasa değişikliğinin iptali ve yürürlüğünün durdurulması talebini içeren başvuruyu Anayasa Mahkemesi Başkanlığı'na sundu. CHP'nin başvuru dilekçesi esas ve yöntem olmak üzere iki bölümden oluştu. CHP, anayasa değişikliğinin yöntem bakımından tümünün yürürlüğünün durdurulması ve esas bakımından da bazı maddelerini iptalini istedi.