HARTUM (AA) - ÖMER ERDEM - Sudan'da ordu ile paramiliter Hızlı Destek Kuvvetleri (HDK) arasında 15 Nisan'da başlayan iç savaş, geride büyük bir maddi ve manevi yıkımla yaklaşık 2 milyon Sudanlı sivili evsiz bırakırken, yarım milyonu aşkın kişi de ülke dışında daha güvenli yerlere sığındı.

Hayat pahalılığı kaynaklı 2018'deki halk protestolarının ardından 2019 ve 2021'deki askeri darbelerle siyasi ve ekonomik anlamda giderek istikrarsızlaşan Sudan'da, HDK'nin, geçici devlet başkanı konumundaki Egemenlik Konseyi Başkanı ve ordu komutanı Abdulfettah el-Burhan'ı alaşağı etmek için başlattığı iç ve etnik savaşa dönüşen çatışmalar, 9 haftadır sürüyor.

Sudan'da başkent Hartum ve çevresindeki Umdurman ve Bahri kentleri, batıdaki Darfur bölgesi ve güneydeki Ubeyd'in de aralarında olduğu yerler başta ve yoğun olmak üzere, ülkenin dört bir tarafında iki taraf arasında çatışmalar yaşandı. HDK, ordunun güçlü olduğu kuzey ve doğu kesimlerinde varlık gösteremese de başkentin bulunduğu orta kesimlerle özellikle kurulduğu coğrafya olan Çad, Libya, Orta Afrika ve Güney Sudan sınır hattındaki bölgelerde orduyla yoğun şekilde çatışıyor.

- Nüfusun yarısı yardıma muhtaç

Ateşkes kararları ile uluslararası yaptırım tehditlerine rağmen aralıksız süren çatışmalar nedeniyle Birleşmiş Milletlere (BM) göre, Sudan'da nüfusun yarısından fazlasına denk gelen yaklaşık 25 milyon sivil, insani yardıma muhtaç ve şu ana kadar 2 milyon civarında insana yardım ulaştırılabildi.

Birleşmiş Milletler İnsani İşler Koordinasyon Ofisine (OCHA) göre, çatışmaların başladığı 15 Nisan'dan bu yana 2 milyona yakın kişi ülke içinde yerinden edildi ve yarım milyonu aşkın insan ülke dışında daha güvenli yerlere kaçtı.

BM Uluslararası Göç Örgütü, Çad'a 149 bin 383, Güney Sudan'a 110 bin 980, Etiyopya'ya 45 bin 605, Orta Afrika Cumhuriyeti'ne 15 bin 219 ve Libya'ya 1395 olmak üzere, 528 bin 147 Sudanlının komşu ülkelere geçtiğini açıkladı.

- Mısır savaştan kaçanların yüzde 60'ını ağırlıyor

Mısır Dışişleri Bakanı Samih Şukri de ülkesinin Sudan'daki şiddet olaylarından kaçanların yüzde 60'ına karşılık gelen 250 binden fazla Sudanlıyı kabul ettiğini bildirdi.

Ülkede dış göç hareketliliğinin batıdaki Darfur'dan Çad'a, ülkenin orta ve kuzey kesimlerinden Mısır'a ve ülkenin doğusunda Kızıldeniz kıyısındaki Port Sudan'a doğru yoğunlaştığı görülüyor.

Evlerini, topraklarını ve hayvanlarını, dahası her şeylerini geride bırakıp kaçan Sudanlılar, kara yoluyla ve oldukça meşakkatli uzun yolculukların ardından ülke içinde ve dışındaki farklı yerlere sığınmaya devam ediyor.

Maddi imkanı yeterli olan, çifte vatandaşlığı ya da oturumu bulunan yarım milyonu aşkın Sudanlı kara, hava ve deniz yoluyla Mısır ve körfez ülkeleri başta olmak üzere ülkeden ayrılırken, yaklaşık 2 milyon Sudanlı da ülke içinde evlerine dönecekleri günün hayalini kuruyor.

Mısır başta olmak üzere 50'den fazla ülkeden on binlerce yabancı vatandaş da hava, kara ve deniz yoluyla yapılan tahliye operasyonları ile ülkeyi terk etti.

- Hartum ve Darfur, yoğun iç göç verdi

Ülke içinde en fazla göç hareketliliği başkent Hartum ve Darfur bölgesinde yaşandı. Yarım milyondan fazla insan sadece bu iki bölgede evlerini terk etmek zorunda kaldı.

Cenevre'de bir araya gelen uluslararası bağışçılar, Sudan ve bu ülkeden kaçanların sığındığı çevre ülkelere insani yardım için 1,5 milyar dolar yardım taahhüdünde bulundu. BM'ye göre, Sudan'ın 2,6 milyar dolar desteğe ihtiyacı var.

Çatışmanın başlangıcından bu yana, çatışma bölgelerinin yakınında bulunan hastanelerin yüzde 70'ine yakını hizmet dışı kaldı.

- 1 milyondan fazla çocuk yerinden edildi

Birleşmiş Milletler Çocuklara Yardım Fonu (UNICEF), Sudan'da çatışmanın başlangıcından bu yana 1 milyondan fazla çocuğun yerinden edildiğini bildirdi.

Sudan ordusu, bir zamanlar desteklediği ancak bağımsız ve paralel bir ordu gibi davranması nedeniyle tehdit olarak gördüğü HDK'nin, 2 yıl içerisinde tamamen orduya entegresini istemişti.

HDK'nin ise sivil bir hükümetin ardından yaklaşık 10 yıla yayılan bir süreçte bunu kabul edebileceğini açıklamasıyla bu yılın ilk aylarında başlayan söz savaşı ve gerginlik, 15 Nisan sabahı taraflar arasında başkent Hartum ve çeşitli şehirlerde silahlı çatışmaya dönüşmüştü.

Uluslararası ve bölgesel tarafların kalıcı ateşkes girişimlerinin başarısız olduğu ülkede, binden fazla sivil, çatışmalarda hayatını kaybetti.