Mehtap TV’de beş yıldır yaptığımız ‘Akıl Defteri’nin son konuğu olan Mir Dengir Mehmet Fırat anımsatmasa, ne bu yıl Mart ayında sonuçlanan Nazım Ekren’in başkanlığında hazırlanan 248 sayfalık ‘Spor Kulüplerinin Sorunları ile Sporda Şiddet Sorununun Araştırılarak Alınması Gereken Önlemlerin Belirlenmesi Amacıyla Kurulan Meclis Araştırması Komisyonu Raporu’na, ne de geçen dönem yazılan ‘TBMM Sporda Şiddet, Şike ve Haksız Rekabet İddialarını Araştırma Komisyonu Raporu’na, dönüp bakmayacaktım... Hâlbuki her ikisi de yaz ‘best-seller’i olacak cinsten...
***
Örneğin, TBMM Sporda Şiddet, Şike ve Haksız Rekabet İddialarını Araştırma Komisyonu Raporu’ndaki ‘şike ve çeşitleri’ bölümü çok ilgimi çekti. Şike tanımı şöyle yapılmakta:
‘Danışıklı yarışma yapma diyebileceğimiz şike, sporcuların, spor kulüplerinin yöneticilerinin veya diğer mensuplarının belli bir ekonomik menfaat karşılığı ya da başka güdüler ile anlaşarak, müsabakayı önceden belirledikleri sonuca uygun olarak tamamlamaları halidir.’
***
Ardından da ‘şike çeşitleri’ var...
Taraf Şikesi, Hatır Şikesi, Hakem Şikesi, Kazanma Amacı Gütmeden Yapılan Şike...
Rapora geri dönelim:
‘Şike; dâhil olanlar, yöneldiği amaç ve kullanılan araca göre farklı türler olarak ortaya çıkmaktadır. Şike, müsabakanın tarafı olan kulüpler arasında, oyuncular arasında veya hakemin dâhil olması ile yapılabilmektedir. Şike olaylarında çoğunlukla maddi menfaat sağlanması söz konusudur. Ancak bazen maddi menfaat olmadan da şike yapılabilmektedir.’
Raporda şike çeşitleri de teker teker ele alınıyor:
‘Taraf Şikesi: Müsabakaların tarafı olan sporcu veya kulüplerin yönetici veya diğer mensuplarının müsabaka neticesi üzerinde anlaşmalarıdır.
Bu tür şike kulüpler arasında gerçekleşebildiği gibi, çoğunlukla bir taraf ile diğer taraftan bir ya da birkaç kişi arasında da gerçekleşebilmektedir. Sporculara gelecekte sözleşme yapma vaadinde bulunmak suretiyle de şike yapılabilmektedir.
Hatır Şikesi: Anlaşma, maddi menfaat karşılığı olabileceği gibi bölgesel veya kişisel sebeplerle maddi menfaat söz konusu olmadan da gerçekleşebilmektedir. Bu hal ‘hatır şikesi’ olarak anılmaktadır.
Hakem Şikesi: Hakemlerin müsabakayı maddi menfaat veya başka sebepler ile bir sporcu veya kulüp lehine taraflı yönetmesidir.
Kazanma Amacı Gütmeden Yapılan Şike: Müsabakanın bir ya da her iki tarafının yukarıda sunulan sebepler dışında, sportif mücadelenin hedefi olan kazanma amacına dönük yarışmaması da sıkça görülen bir durumdur. Bir yarışmacının, bir sonraki tur veya müsabakada lehine olduğunu varsaydığı rakip ile karşılaşmayı temin etmek amacıyla ya da o müsabakanın kendisi için önem taşımaması nedeniyle sportif mücadelenin ruhuna uygun davranmamasıdır.
Spor Dışı Unsurların Katılması ile Gerçekleşen Şike: Tüm dünyada yaygınlaşan bahis oyunlarının bir sonucu olarak, spor müsabakalarının neticeleri sadece taraflar ve onların taraftarları dışında, spor dışı bazı kişileri de doğrudan ilgilendirmeye başlamıştır.
...Bahis neticelerini manüple etmek isteyenler, sporcular, kulüpler, hakemler ile maddi menfaat ilişkisine girebildikleri gibi kimi zamanda baskı tehdit gibi yollara başvurulabilmektedir.’
***
Bu kadar iyi bilinen ve tanımlan ‘şike’ neden önlenemiyor? 2004 yılındaki raporun cevabı şöyle: ‘Türkiye’de şike ve teşvik priminin varlığı şüphesizdir. Şike ve teşvik priminin varlığına yol açan ortak etkenler kayıtlı ekonominin mevcut olmaması, kulüplerin zayıf ekonomik yapılarıdır. Teşvik primine özel bir etken ise özellikle lig usulü yarışmalarda bir noktadan sonra birçok kulübün motivasyonunun kalmamasıdır. Bu durumda olan kulüpler oyuncularına prim vermeyi kesmekte, oynanan müsabakanın neticesi oynayan takımlardan birinden çok bir üçüncü takımı ilgilendirir hale gelmektedir. Kendi oyuncularının hak edişlerini ödemeyen bir kulübün başka kulübün oyuncularına prim taahhüt ettiklerine bile rastlanabilir. Kulüplerin, futbolcuların ve hakemlerin gelir giderleri bir şike veya teşvik primi iddiasının incelenmesi sırasında dahi kontrol edilememektedir.’
***
Kısmet bugünlereymiş...