Değerli Dostlar

Bugün sizlere dilimin döndüğünce, ilahi rehberimiz, Kur’an’ın yüzyıllar öncesinden insanlığa sunduğu evrensel ahlaki prensiplerden kısaca bahsetmeye, bunları başta kendim olmak üzere hep birlikte yeniden hatırlamaya ve hatırlatmaya çalışacağım. Aslında hatırlatmak da Kur’ani bir taleptir

وَذَكِّرْ فَاِنَّ الذِّكْرٰى تَنْفَعُ الْمُؤْمِن۪ينَ

Hatırlat/öğüt ver; çünkü hatırlatıp öğüt vermek müminlere yarar sağlar. (Zariyat suresi 55. Ayet)

1400 Küsur Yıllık Hikmetin Evrensel Gerçekliği

Değişim, insanlığın en temel ihtiyaçlarından biridir. Yüce Allah, Kur'an-ı Kerim'de bu konuda şöyle buyurmaktadır:

إِنَّ اللَّهَ لاَ يُغَيِّرُ مَا بِقَوْمٍ حَتَّى يُغَيِّرُوا مَا بِأَنفُسِهِمْ

"Şüphesiz ki Allah, bir kavmin halini, o kavim kendi iç durumunu değiştirmedikçe değiştirmez." (Ra'd Suresi, 11. ayet)

1400 yıl önce bu ilahi mesajın, bu sünnetullahın ortaya koyduğu ana düsturu, ünlü psikolog Carl Jung'un "Dışarıda gördüğümüz her şey, aslında içimizde olan şeyin yansımasıdır" sözüyle farklıdille ifade etmektedir.. İçsel değişimin dışsal değişime öncülük ettiği prensibi, hem İslami hem de modern bilimsel yaklaşımların ortak noktasıdır.

Kur'an'ın Kapsamlı Eğitim Sistemi

Bizleri yaratan ve bizi en iyi bilen ve tanıyan Rabbimiz, hayatımızı tanzim etmek üzere gönderdiği ilahi vahyinde bizler için, hayatın her alanıyla ilgili kapsamlı bir eğitim programı sunmaktadır. Şimdi ayet ve hadisler ışığında bunları tek tek ele alam

1-Sesimizi Kontrol Etmek: Nezaket ve Hikmet

وَاغْضُضْ مِنْ صَوْتِكَ إِنَّ أَنْكَرَ الْأَصْوَاتِ لَصَوْتُ الْحَمِيرِ

"Sesinden alçalt, çünkü seslerin en çirkini eşeklerin sesidir." (Lokman Suresi, 19. ayet)

Peygamber Efendimiz (s.a.v) bu konuda şöyle buyurmaktadır: "Mümin alçak gönüllü, yumuşak sözlü olur." (Tirmizi) Hz. Ebu Bekir (r.a) ise hiç kimseyi yüksek sesle konuşurken görülmemiş, hep tatlı dille konuşmasıyla meşhur olmuştur.

Yunan filozofu Epiktetos'un "Konuşmanın gücü, sesinin yüksekliğinde değil, sözünün doğruluğunda yatar" sözü, bu İlahi öğretinin evrensel boyutunu gösterir. Modern iletişim uzmanları da etkili iletişimin ses tonuyla başladığını vurgular.

2-Yürüyüşümüzü Düzenlemek: Tevazu ve Alçakgönüllülük

وَلاَ تَمْشِ فِي الأَرْضِ مَرَحاً إِنَّكَ لَنْ تَخْرِقَ الأَرْضَ وَلَنْ تَبْلُغَ الْجِبَالَ طُولاً

"Yeryüzünde böbürlenerek yürüme. Çünkü sen ne yeri delip geçebilirsin ne de boyca dağlara ulaşabilirsin." (İsra Suresi, 37. ayet)

Hz. Ömer (r.a) halife olduğu halde devesinin ipini çekip yürürdü. Kendisine "Ya Emire'l-Müminin, sen halife olduğun halde neden böyle yapıyorsun?" denildiğinde, "İslam bizi yüceltti, başka bir şeyle yücelik aramaya gerek yoktur" demiştir.

Ünlü fizikçi Albert Einstein'ın "Gerçek bilgi tevazu getirir, cahillik kibir" sözü, bu İlahi öğretinin bilimsel boyutunu yansıtır. Sosyolog Max Weber ise "Güç, kullananın karakterini ortaya çıkarır" diyerek kibrin tehlikesine dikkat çeker.

3-Sosyal İlişkilerde İslami Adab

Kitabımız konuşma adabından başlayarak, zandan kaçınmak, önyargılı olmamak, adalet ve hakkaniyet riayet etmek gibi bireysel ve toplumsal hayatımızla ilgili evrensel düsturları bize asırlar öncesinden bildirmiştir

Konuşma Adabı: Sözün Gücü ve Sorumluluğu

وَقُولُوا لِلنَّاسِ حُسْناً

"İnsanlara güzel söz söyleyin." (Bakara Suresi, 83. ayet)

Peygamber Efendimiz (s.a.v) buyurmaktadır: "Güzel söz sadakadır." (Buhari, Müslim) İmam Gazzali'nin "Kalbe giden yol dilden geçer" sözü, güzel konuşmanın kalplere ulaşmadaki etkisini vurgular.

Antik Yunan filozofu Sokrates'in "Konuşmak için doğacak bir şeyin yoksa, sessizlik tercih et" öğretisi, İslami adabın evrensel boyutunu gösterir. Modern nörobilim de olumlu sözlerin beyin üzerindeki pozitif etkilerini bilimsel olarak kanıtlamıştır.

Önyargılardan Kaçınma: Adalet ve Hakkaniyetin Temeli

إِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إِثْمٌ

"Şüphesiz zannın bir kısmı günahtır." (Hucurat Suresi, 12. ayet)

Hz. Ali (r.a) buyurmaktadır: "İnsanları kötü zannınla değil, gözlemlediğin iyi davranışlarıyla değerlendir." İmam Şafi'nin "Kardeşinin davranışını yetmiş bahane ile mazur görecek mazeret bulamazsan, kusur kendindedir" sözü, hüsnü zannın önemini vurgular.

Ünlü filozof Voltaire'in "Önyargı, aklın düşmanıdır" sözü ve Martin Luther King'in "Önyargı, cehaletten doğan korkunun çocuğudur" ifadesi, bu İlahi öğretinin evrensel değerini gösterir.

4-Ruhsal Dengenin Anahtarları

Affetmek, hoşgörülü olmak, hayatın zorlukları karşısında sabırlı ve metanetli olmak gerçek insan olmanın temel şartlarındandır. Kur’an’ın ana hedefi gerçek insan, iyi kişi ve sağlam müslümanın özelliklerini insanoğluna kazandırmak, bu özellikleri taşıyanlardan oluşan barış ve huzu içinde toplumlar oluşturmaktır.

Bağışlama ve Hoşgörü: Kalp Temizliğinin Yolu

وَمَنْ عَفَا وَأَصْلَحَ فَأَجْرُهُ عَلَى اللَّهِ

"Kim bağışlar ve barışırsa, mükafatı Allah'a aittir." (Şura Suresi, 40. ayet)

Peygamber Efendimiz (s.a.v) Uhud'da kendisini yaralayanlar için dua etmiştir. Hz. Ebu Bekir, kendisine iftira atanları bağışlayarak bu yüce ahlakin örneğini sergilemiştir.

Mahatma Gandhi'nin "Bağışlama, güçlünün özelliğidir" sözü ve Nelson Mandela'nın hapishaneden çıktıktan sonra kendisini hapsedenleri bağışlaması, bu İlahi öğretinin evrensel boyutunu gösterir. Modern tıp da bağışlamanın fiziksel ve ruhsal sağlık üzerindeki pozitif etkilerini bilimsel olarak kanıtlamıştır.

Duygusal Denge: Hayatın Sınavları Karşısında Metanet

لِكَيْلاَ تَأْسَوْا عَلَى مَا فَاتَكُمْ وَلاَ تَفْرَحُوا بِمَا آتَاكُمْ

"Elinizden çıkana üzülmemeniz, elinize geçene de sevinip şımarmamayız için." (Hadid Suresi, 23. ayet)

Peygamber Efendimiz (s.a.v) buyurmaktadır: "Mümin işi ne kadar şaşırtıcı! Tüm işleri hayırlıdır. Sevinç verici bir durum yaşadığında şükreder ve bu onun için hayırlıdır. Sıkıntı yaşadığında sabırla karşılar ve bu da onun için hayırlıdır." (Müslim)

Romalı filozof Seneca'nın "Mutluluk, iradenin gücüdür" sözü ve Buda’nın "Acı, beklentilerden doğar" öğretisi, bu İlahi rehberliğin evrensel boyutunu yansıtır.

5-Aile İlişkileri: Sevgi ve Saygının Temeli

فَلاَ تَقُلْ لَهُمَا أُفٍّ وَلاَ تَنْهَرْهُمَا وَقُلْ لَهُمَا قَوْلاً كَرِيماً

"Onlara öf bile deme, azarlama ve ikisine de güzel söz söyle." (İsra Suresi, 23. ayet)

Peygamber Efendimiz (s.a.v) buyurmaktadır: "Cennet annelerin ayakları altındadır." (Nesai) Hz. Ebu Hureyre, yaşlandığında annesine karşı o kadar saygılı davranırdı ki, yüksek sesle konuşmaz, hep alçak sesle konuşurdu.

Konfüçyüs'ün "Ebeveynlere saygı, tüm erdemlerin temelidir" sözü ve modern psikolojinin aile bağlarının ruh sağlığındaki kritik rolüne dair bulgularıyla bu İlahi öğretinin evrensel değeri ortaya çıkar.

6-Kalp Huzurunun Formülü

الَّذِينَ آمَنُوا وَتَطْمَئِنُّ قُلُوبُهُمْ بِذِكْرِ اللَّهِ أَلاَ بِذِكْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ

"O iman edenler ki, kalpleri Allah'ın zikri ile mutmain olur. Bilin ki, kalpler ancak Allah'ın zikri ile mutmain olur." (Ra'd Suresi, 28. ayet)

İmam Gazzali'nin "Kalp huzuru, Allah'ı hatırlamakta bulunur" sözü ve Mevlana'nın "Gönül ne kahır çektinse, Allah'ı anmaktan çektin" mısraları, bu gerçekliği terennüm eder.

Modern nörobilim uzmanları da meditasyon ve zikrin beyin üzerindeki pozitif etkilerini bilimsel olarak kanıtlamıştır. Harvard Üniversitesi'nden Dr. Herbert Benson'ın "Rahatlama tepkisi" araştırmaları, İslami zikrin bilimsel temellerini ortaya koymaktadır.

İlahi Rehberliğin Evrensel Boyutu

Kur'an'ın sunduğu bu yaşam rehberi, sadece Müslümanlar için değil, tüm insanlık için evrensel değerler taşır. Zaten kültürümüzdeki ( حكومة - yönetişim) kavramı, hayatımızın her alanında İlahi rehberliği kabul etmeyi ifade eder. Bu rehberlik, çağlar boyunca filozoflar, bilim insanları ve düşünürler tarafından da teyit edilmiştir. Kur'an'ın 1400 kusur yıl önce ortaya koyduğu prensipler, modern bilimin bulgularıyla da desteklenmektedir.İnsanoğlu bu rabbani öğretileri benimsediğinde, hem kendi huzuru hem de çevresindeki insanların mutluluğu için bereket kaynağı olur.