*Yaz dostum, bir dünya ki haklı haksız karışmış...*

O, 1970'li, 80'li ve 90'lı yıllara damgasını vurmuş bir halk ozanı idi. Bize kendi kültürümüzden çok şey öğretti.

Barış Manço 2 Ocak 1943 tarihinde İstanbul'da doğmuştur. II. Dünya savaşının tam ortasıdır. Türkiye'de Türkçe Barış ismi verilmiş ilk kişidir. Barışa duyulan özleme binaen öyle verilmiştir. Abisi Savaş Manço 1941 doğumludur.

Kökleri Konya Karaman'a dayanır. Mançozadeler Fatih Sultan Mehmet döneminde Rumeli'ye göç ederler. I. Dünya savaşı sonrasında ise aile İstanbul'a yerleşir. Dedesi Mehmed Abdi Bey (bir şarkısında geçer) ve babaannesi ise Nimet Hanımdır (Gülpembe şarkısında anlattığı kişi). Onların oğulları İsmail Hakkı, Barış Manço'nun babasıdır. Aile Makedonya'da Karamançozadeler olarak bilinir. Baba İsmail Hakkı Manço, 1940 yılında bir Azerbaycan Türkü ve aynı zamanda Türk Sanat Müziği Sanatçısı Rikkat Uyanık ile evlenir. Bu evlilikten iki oğulları olur. Savaş ve Barış Manço. Çift 1946 yılında boşanır, Barış Manço babasında kalır.

Barış Manço'nun Galatasaray lisesinde iken müzik ve coğrafya dersinden ikmale kaldığını belirtmiş olalım.

Lise son sınıfı ekonomik nedenlerden dolayı Şişli Terakki Lisesinde tamamlar.

Ömrü boyunca din, siyaset ve futbol konusundaki tartışmaların uzağında kalmıştır.

Şarkılarında teşbih, güzelleme, koşma, taşlama ve ağıt söylemiştir.

İki yüze yakın bestesi vardır, hemen hemen hepsinin bir hikayesi vardır. Yani durup dururken eser yazmamıştır. Bir hikayeye dayandırır. Genelde de yaşadığı olaylardan esinlenerek yazmıştır eserlerini. Eserlerin çoğunda müzik ve söz kendisine aittir. Birkaç eski eseri yeniden yorumlayarak yaşatmıştır.

1960'lı yıllar onun gençlik yıllarıdır. Avrupa'da konserler verir. İngilizce ve Fransızca şarkılar besteler ve söyler. Ancak Avrupa'dan çok Anadolu'da müzik yapmak ister.

1967 yılında abisi Savaş Manço ile Hollanda'da geçirdiği trafik kazası sonrası dudağındaki yarayı kapatmak için bıyık uzattığı söylenir.

Barış Manço profesyonel anlamda ilk müzik grubu Kaygısızlar ile kaydettiği Kol Düğmeleri (1967) eseriyle çıkış yapmıştır. Aslında bu eserin 1962 ilk versiyonu varmış ama bir yerde bulunmuyormuş.

Bu çıkıştan sonra yurtdışı turneleri yapmak isterler ancak yaşanan zorluklardan Anadolu'ya geri dönerler.

Kol Düğmeleri ile 25 Nisan 1970'de Altın Plak ödülünü alır.

Dağlar Dağlar şarkısı ile bir başka çıkış daha yapar. Bu sefer Platin Plak ödülünü alır.

Barış Manço hem batı müziğini temsil eden gitarı hem de Anadoluyu temsil eden klasik kemençeyi kullanmıştır. Anadolu eserlerini batı tarzında yorumlamaktadır. Giyim ve kuşamı da dikkat çeker. Uzun saçı ve bıyıklarının yanında işlemeli kaftan veya şalvar giymektedir.

Moğollar grubu ile yolları kesişir. Moğollar 1967'de kurulmuş, 1976'da dağılmıştır. Yıllar sonra 1992 yılında Leman dergisinin bir kampanyası ile bu grup tekrar kurulacaktır. Anadolu rock tarzında eserler yapmaktadırlar. Moğollar Avrupa'da turne yapmak isterken, Barış Manço Anadolu'da yapmak ister. Bu yüzden yolları ayrılmıştır.

Çok okuyan ve araştıran bir kişiliği vardır. Ayrıca dünyayı gezmiştir.

1970'de ilk evliliğini Marie Claude ile yapar. O dönemde Fikret Kızılok ile de çalışır. Ancak evliliği çok sürmez.

Moğollar'dan Engin Yörükoğlu'yla beraber Türkiye'ye dönüp Kurtalan Express adlı grubu kurarlar. Yıl 1972'dir. Bu Anadolu'yu dolaşan, Haydarpaşa ve Kurtalan arasında giden bir tren seferidir. Grubun amacına uygun bir isimdir.

Bu grupla beraberliği ölünceye kadar sürmüştür.

Kurtalan Express ile yaptığı eserler:

Yeni Bir Gün (1979)
Sözüm meclisten dışarı (1981)
Estağfirullah... Ne haddimize (1983)

Sarı Çizmeli Mehmet Ağa, Aynalı Kemer İnce Bele gibi eserler 1979 albümündedir.

Gülpembe ve Dönence ise 1981 albümündedir.

Halil İbrahim Sofrası ve Bal Sultan gibi eserler ise 1983 albümünde yer alır.

Kazma şarkısını Eurovision şarkı yarışması için besteler ancak geri çeker.

2023 (1975), 24 Ayar (1985), Değmesin Yağlı Boya (1986) eserlerini Kurtalan Exrpess ile çıkarmıştır.

1978'de Halit Kıvanç'ın sunduğu Gülmek Serbest adlı bir programa annesi Rikkat Uyanık ile katılır. Rikkat hanım o gün bir Barış şarkısı söyler ancak sözlerini değiştirerek. "Gülme Ha Gülme" şarkısındaki ifadeler:

Yıllar Geçer Yaz olur,
Barış bir gün toprak olur
Sil gözyaşın, durma ha durma

annesinin dilinde şöyle olmuştur:

Barış asker, topçu oldu
Sevdiceği gülme ha gülme
Barış bir gün baba oldu
Sevdiceği gülme ha gülme.

Barış Manço 1971 yılında asker olmuştur. Polatlı Topçu okulunda 6 ay eğitim, Balıkesir Edremit'te askerliğini tamamlar.

1974 yılında askerliği biter ve aynı yıl HEY dergisinde Yılın Erkek Sanatçısı seçilir.

Barış Manço'nun çevirdiği bir de film vardır. Baba bizi Eversene (1975). Komedi tarzı gençlik filmidir. O film çekildiği dönemde Barış Manço Lale Çağlar hanım ile tanışır. Tanışmaları da çok matraktır. Sonrasında eşi olacaktır. Kendisinden 11 yaş küçüktür.

19 Mayıs 1981'de büyük oğlu Doğukan Hazar, 24 Temmuz 1984'de ise küçük oğlu Batıkan Zorbey doğar. Çocukları babasının yoğun çalıştığı dönemde müziğe mesafeli durmuşlardır.

Çocuklara mesajlarını iletebilmek için 7'den 77'ye programını yapar. Tam 378 bölüm yayınlanır. 8 Ekim 1988'de başlar program, 6 Aralık 1998'de sona erer. 3000 kadar çocuğu programın yapıldığı Galatasaray Lisesi Tevfik Fikret Salonunda misafir etmiştir.

1991 yılında devlet sanatçısı ünvanını alır. 1990 yılında Ertuğrul Fırkateyni'nin Japonya'ya gelişi kutlamaları sebebiyle oraya gider. Türk Japon dostluğunun gelişmesinde müthiş bir rol oynar. Onun adına dikilmiş bir sakura ağacı vardır.

Siyasetle ilgilenmez ancak siyaset onu bulur. DYP 1994 seçimlerinde onu Kadıköye Belediye Başkan adayı olarak göstermek ister. Bunu istişare eder ve kısa sürede kararından vazgeçer.

1998'de Bodrum tarafında aldığı bir arsa üzerine proje başlatır. Butik bir otel açmak ister. Club Manço. Ancak ömrü vefa etmez. Bunun yanında proje yanlış yönetildiği için ölümünden sonra ailesi maddi sıkıntılar çeker.

İnsanların kimliklerinin saç, sakal, tespih ve yüzük gibi şeylerle sembolize edildiği dönemde uzun saçlı, uzun bıyıklı ve şalvarlı veya kaftanlıdır. Başkalarının ne dediğine aldırmaz.

İki anımı da burda anlatmış olayım. Ben ilk defa Arkadaşım Eşşek şarkısı ile tanıdım O'nu. İstanbul'a ilk defa 1984 veya 85 yazında gelmiştim. Teyzemin oğlu beni Fındıkzade'deki evlerinden Topkapı'yı gezdirmeye götürdü. İstanbul'a ilk gelişim. 10 yaşımdayım. O gün Helmut Kohl gelmiş, sarayın girişlerini kapatmışlar. Biz de bahçede dolaşıyorduk. Gezerken uzun saçlı birini gördüm. Teyzeoğlu ile bir iki çekiştirme sonucu O'nun Barış Manço olduğunu öğrendik. Bir iki saat yanında dolaştık. Oğulları Doğukan, Batıkan ve eşi Lale Manço da ordaydı. Benim için unutmayacağım bir hatıra kaldı.

İkinci anım ise ona yazdığım bir mektup oldu. Konya Karapınar ortaokulunda okurken O'nun adresini bir dergide gördüm. Barış Manço, Moda 81300 Kadıköy İstanbul. Adres bu kadar. İmzalı bir fotoğrafını istemiştim. Aynalı kemer belinde ve altında Barış Manço yazan imzası ile göndermişti. Çok mutlu olmuştum. Seviyorduk O'nu. Mesajlarını, duruşunu, müziğini. Hala çok dersler alırım şarkı sözlerinden.

23 yıl önce bugün yani 1 Şubat 1999 yılında kalp krizi sonucu vefat eder. Hemen hemen her kesimden insanın sevdiği ve öldüğünde şok olduğu bir Halk ozanı idi. Çağın Karacaoğlan'ı, Dadaloğlu'su, Yunus Emre'si, Emrah'ı veya Pir Sultan Abdal'ıdır. Son dörtlüklerde kendi imzasını mutlaka koymuştur.

Dilimize çok veciz ifadeleri ya yerleştirmiş ya da var olanları yaşatmıştır.

Allah rahmet eylesin.

Barış söyler, kendi bir ders alır mı?

*Not:* Faydalanılan eser: Birol Öztürk, "Barış Manço, yaz dostum." Aralık 2021 basımlı kitap.