Sevgili Dostlar,

Bu yazı, Karun’un Gölgesinden Bugünün Milyarderlerine Uzanan Bir Uyarı Yazısıdır.
Bir zamanlar Karun vardı. Hazineleriyle övünür, malını kendinden bilirdi. Öyle zengindi ki servetinin anahtarlarını taşımak bile güçlü hayvanlara yük olurdu. Ama gönlü öylesine dar ve cimri idi ki, bir fakire selamı bile çok görürdü. Sonu mu? Kibirle yükseldiği dünyada, toprak onu hazineleriyle birlikte yuttu. Ne altınları kurtarabildi onu ne de dalkavukları. Kibrin bedeli büyüktü, ibret de öyle kaldı.

Firavun’un saraylarını Nil yuttu. Nemrut’un ihtişamını küçücük bir sinek yerle bir etti. Çünkü tarih, kibirle yarışan her serveti önce yüceltir gibi yapar, sonra tek bir hamlede gömer.

Bugün Karun cübbe giymiyor. Takım elbise giyiyor. Firavun artık sarayda değil; Bezos’un bulut sunucularında hüküm sürüyor.

Dönem değişti. Ama imtihan aynı kaldı: Servet ile sınanmak.
___________________________________

Musk, Gates, Bezos… Yeni Nesil Kudret

Bugünün Karunları, paralarını insanların sırtından kazandıklarını unutarak, insanları küçük; kendilerini büyük görme yarışındalar. Gündem belirliyor, gündem oluşturuyor, kazançlarına kazanç katıyorlar.

Elon Musk, özgürlüğün savunucusu gibi konuşuyor ama çalışanlarına sendikal hak tanımıyor. Mars’ta koloni kurma hayali kurarken, dünyada binlerce işçi sendikasız çalışıyor. İfade özgürlüğü diyerek Twitter’ı (şimdi X) satın aldı, sonra algoritmalarla kimin neyi görüp görmeyeceğine karar verdi. Hani bu adam hürriyetperverdi?

Bill Gates, pandemide küresel kurtarıcı gibi sahneye çıktı. Özel jetleriyle dünyayı dolaştı, aşı şirketlerinden milyar dolarlar kazandı. Yardım ettiğini söylerken aslında yatırım yapıyordu. İyilikle kazanç arasındaki sınır silindi, karıştı, kayboldu.

Jeff Bezos, her şeyi “daha kolay” hale getirdi. Ama bu kolaylığın bedelini binlerce mahalle bakkalı, marangoz, terzi ödedi. Amazon büyüdükçe mahalle küçüldü. Siparişler hızlandı, ama komşuluklar tarihe karıştı.
___________________________________

Zenginlik Değil, Tanrıcılık Oynama Hali

Bugünün milyarderleri artık sadece para sahibi değil. İnsan davranışını, tüketim alışkanlıklarını, hatta umutları kontrol edebiliyorlar. Servet artık kasada değil — veride, algoritmada, ekranın içinde.

Cep telefonlarımız bize kolaylık sağlarken, aynı zamanda bizi izleyen birer casusa dönüştü. Her dokunuş, dev veri havuzlarına yeni bir bilgi parçası ekliyor. Ve bu bilgiler, birkaç ultra zenginin elinde büyük bir manipülasyon aracına dönüşüyor.

Artık sadece cebimiz değil, zihnimiz de satın alınabilir hale geldi.
___________________________________

Zincir Mağaza Değil, Zincirli Sistem

Eskiden mahalle bakkalı vardı. Kimin evinde kim hasta, kim aç, kim işsizdi — bilirdi. Şimdi Amazon’dan bir tıkla geliyor her şey. Ama bu kolaylığın bedeli ağır: Binlerce küçük esnaf, üç kuşaklık zanaatkâr sessizce tarihe karıştı. Walmart bir kasabaya girdiyse, o yerde artık esnaf için sadece vedalaşma duası okunuyor.

Bu hizmet değil, sessiz bir infazdır. Ve biz buna “konfor” diyoruz.
___________________________________

Tanrıcılık Oynayan Sermaye Sınıfı

Şimdi soruyorum size: İnsan aklını, davranışını, hatta ümidi bile satın alan bu insanlara yalnızca "zengin" mi demeliyiz? Yoksa Karun’un torunu mu?

Bir cep telefonu açıyorsun: reklamlar, öneriler, yönlendirmeler... Artık sadece cüzdanımız değil, irademiz bile mülkiyet altına alınmış durumda.

Hür insan yok. Algoritmaların kulu, verinin kölesiyiz.
___________________________________

Bir Kişi Ne Kadar Zengin Olabilir?

Bir kişi, milyarlarca insanın kaderine yön verecek kadar zengin olabilir mi?

Bir kişinin tweeti, milyonların gündemini belirlemeli mi?

Bir kişi, hangi hastalığa ne kadar aşı gideceğine karar verebilmeli mi?

Cevap net: Hayır.

Çünkü bu kadar servetin bu kadar güçle birleştiği yerde demokrasi bir sahne dekorudur, özgürlük ise yalnızca bir tüketim illüzyonudur.
___________________________________

Ne Yapmalı?

Zenginlik kötü değildir. Ama denetimsiz zenginlik, adaletin mezar taşıdır.

✅ Servet vergisi kaçınılmazdır. En zengin %1'den alınacak %1’lik bir vergi, sağlık ve eğitimde devrim yapabilir.

✅ Algoritmalar kamu denetimine açılmalıdır. Kimin neyi göreceğine birkaç kişi karar veremez.

✅ Tekeller parçalanmalı, rekabet yeniden doğmalıdır. Amazon, AWS, lojistik, medya… ayrı ayrı denetlenmelidir.

✅ Eğitim, sağlık ve barınma insan hakkı sayılmalı; paranın insafına bırakılmamalıdır.
___________________________________

Uyanmak İçin Daha Kaç Karun Gerekir?

Karun’un hikâyesi binlerce yıl önce yazıldı ama hâlâ bitmedi. Bugün başka isimlerle, başka maskelerle devam ediyor. Karun’un torunları aramızda dolaşıyor.

Toplum sessizse, adalet de susar.

Bugün sustuklarımız, yarın çocuklarımızın zinciri olabilir.

Susmayalım. Çünkü adalet yalnızca mahkemede değil; maaş bordrosunda, market rafında, okul çantasında da aranmalıdır.
___________________________________

Şimdi kendimize soralım:

Bir insan, insanlığın kaderini satın alacak kadar zengin olabilir mi?

Cevap nettir: Olmamalı.

Saglicakla,